ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ: ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱚᱦᱲᱟᱭᱮᱱ ᱛᱟᱞᱟᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱷᱟᱨᱟᱠ ᱠᱚ

ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ, ᱨᱟᱲᱟ ᱜᱮᱭᱟᱱ ᱯᱩᱛᱷᱤ ᱠᱷᱚᱱ
Browse history interactively
← ᱢᱟᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣᱱᱟᱣᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ →
Content deleted Content added
Visualᱣᱤᱠᱤ ᱚᱞ
Fagu Baskey (ᱨᱚᱲ | ᱮᱱᱮᱢ)
᱑,᱗᱔᱓ edits
No edit summary
Fagu Baskey (ᱨᱚᱲ | ᱮᱱᱮᱢ)
᱑,᱗᱔᱓ edits
No edit summary
ᱫᱷᱟᱹᱲ ᱒: ᱫᱷᱟᱹᱲ ᱒:
'''ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ''' ᱵᱟᱝᱢᱟ '''ᱮ ᱵᱤ''' ([[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]ᱛᱮ An '''antibody''' ('''Ab''')), ᱟᱨᱦᱚᱸ '''ᱤᱢᱭᱩᱱᱚᱜᱽᱞᱚᱵᱤᱱ''' ᱵᱟᱝᱢᱟ '''ᱟᱭ ᱡᱤ''' (ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ) '''immunoglobulin''' ('''Ig''')),<ref name=Rhoades>{{cite book | vauthors = Rhoades RA, Pflanzer RG | title = Human Physiology | edition = 5th | publisher = Thomson Learning | year = 2002 | page = [https://archive.org/details/humanphysiologyw00rodn/page/584 584] | isbn = 978-0-534-42174-8 | url = https://archive.org/details/humanphysiologyw00rodn/page/584 }}</ref> ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱣᱟᱭ ᱟᱠᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱨᱚᱴᱤᱱ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱞᱟᱥᱢᱟ ᱡᱤᱵᱚᱠᱚᱥᱚ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱟᱨ ᱤᱢᱭᱩᱱ ᱥᱤᱥᱴᱚᱢ ([[:en:immune system|immune system]]) ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱛᱮ ᱟᱡᱟᱨ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱵᱷᱩᱣᱟᱹᱬᱤ ([[:en:Viral disease|viruses]]) ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱡᱤᱭᱟᱹᱬᱤ ᱮ ᱜᱚᱡ ᱠᱚᱣᱟ ᱾
'''ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ''' ᱵᱟᱝᱢᱟ '''ᱮ ᱵᱤ''' ([[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]ᱛᱮ An '''antibody''' ('''Ab''')), ᱟᱨᱦᱚᱸ '''ᱤᱢᱭᱩᱱᱚᱜᱽᱞᱚᱵᱤᱱ''' ᱵᱟᱝᱢᱟ '''ᱟᱭ ᱡᱤ''' (ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ) '''immunoglobulin''' ('''Ig''')),<ref name=Rhoades>{{cite book | vauthors = Rhoades RA, Pflanzer RG | title = Human Physiology | edition = 5th | publisher = Thomson Learning | year = 2002 | page = [https://archive.org/details/humanphysiologyw00rodn/page/584 584] | isbn = 978-0-534-42174-8 | url = https://archive.org/details/humanphysiologyw00rodn/page/584 }}</ref> ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱣᱟᱭ ᱟᱠᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱨᱚᱴᱤᱱ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱞᱟᱥᱢᱟ ᱡᱤᱵᱚᱠᱚᱥᱚ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱟᱨ ᱤᱢᱭᱩᱱ ᱥᱤᱥᱴᱚᱢ ([[:en:immune system|immune system]]) ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱛᱮ ᱟᱡᱟᱨ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱵᱷᱩᱣᱟᱹᱬᱤ ([[:en:Viral disease|viruses]]) ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱡᱤᱭᱟᱹᱬᱤ ᱮ ᱜᱚᱡ ᱠᱚᱣᱟ ᱾


ᱯᱟᱛᱷᱚᱡᱮᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱚᱛᱩᱞᱟᱹᱱᱤᱭᱟᱹ ᱢᱚᱞᱤᱠᱩᱞ ᱛᱮᱡ ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹᱣ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜ-ᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱯᱷᱨᱟᱜᱽᱢᱮᱱᱴ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱟᱭᱤᱱᱰᱤᱝ ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱮᱵᱩᱞ ([[:en:fragment antigen-binding|fragment antigen-binding]] (Fab)) ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱭ ᱾ <ref name=Janeway5>{{cite book | first = Charles | last = Janeway | name-list-format = vanc | title = Immunobiology | edition = 5th | publisher = Garland Publishing | year = 2001 | url = https://archive.org/details/immunobiology00char | isbn = 978-0-8153-3642-6 }}</ref><ref name="pmid8450761">{{cite journal | vauthors = Litman GW, Rast JP, Shamblott MJ, Haire RN, Hulst M, Roess W, Litman RT, Hinds-Frey KR, Zilch A, Amemiya CT | title = Phylogenetic diversification of immunoglobulin genes and the antibody repertoire | journal = Molecular Biology and Evolution | volume = 10 | issue = 1 | pages = 60–72 | date = January 1993 | pmid = 8450761 | doi = 10.1093/oxfordjournals.molbev.a040000 }}</ref> ଆଣ୍ଟିବଡିର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଏକ ପାରାଟୋପ ଥାଏ ଯାହା ତାଲା ଭଳି କେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏପିଟୋପ ପାଇଁ ଥାଏ ଯାହା ଚାବି ଭଳି କାମକରେ; ଫଳରେ ଉଭୟ ଅନୁବନ୍ଧିତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଏହି ବନ୍ଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବ‌ହାର କରି ଆଣ୍ଟିବଡ ଏକ ଅଣୁଜୀବ ବା ସଂକ୍ରମିତ ଜୀବକୋଷକୁ ଟ୍ୟାଗ କରିଦେବା ଫଳରେ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ଓ ବଞ୍ଚିରହିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଏହି ଟାରଗେଟକୁ ନିଉଟ୍ରାଲାଇଜ କରିଦିଅନ୍ତି । ଆଣ୍ଟିଜେନ ଅନୁସାରେ ଏହି ବନ୍ଧନ ଯୋଗୁ ଜୈବିକ କ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ବା ବାହ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । "Y"ର ବେସରେ ଥିବା ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟ କ୍ରିସ୍ଟାଲାଇଜେବ୍ଲ ସ୍ଥାନ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ସ‌ହିତ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିପାରେ ଓ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟେ ସଂରକ୍ଷିତ ଗ୍ଲାଇକୋସିଲାସନ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ । <ref name = "immune_glycan">{{cite journal | vauthors = Maverakis E, Kim K, Shimoda M, Gershwin ME, Patel F, Wilken R, Raychaudhuri S, Ruhaak LR, Lebrilla CB | title = Glycans in the immune system and The Altered Glycan Theory of Autoimmunity: a critical review | journal = Journal of Autoimmunity | volume = 57 | issue = 6 | pages = 1–13 | date = February 2015 | pmid = 25578468 | pmc = 4340844 | doi = 10.1016/j.jaut.2014.12.002 }}</ref> ହ୍ୟୁମୋରାଲ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ([[:en:humoral immune system|humoral immune system]]) ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି ଆଣ୍ଟିବଡି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।<ref name=Pier>{{cite book | vauthors = Pier GB, Lyczak JB, Wetzler LM | title = Immunology, Infection, and Immunity | publisher = ASM Press| year = 2004 | isbn = 978-1-55581-246-1}}</ref>
ᱯᱟᱛᱷᱚᱡᱮᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱚᱛᱩᱞᱟᱹᱱᱤᱭᱟᱹ ᱢᱚᱞᱤᱠᱩᱞ ᱛᱮᱡ ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹᱣ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜ-ᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱯᱷᱨᱟᱜᱽᱢᱮᱱᱴ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱟᱭᱤᱱᱰᱤᱝ ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱮᱵᱩᱞ ([[:en:fragment antigen-binding|fragment antigen-binding]] (Fab)) ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱭ ᱾ <ref name=Janeway5>{{cite book | first = Charles | last = Janeway | name-list-format = vanc | title = Immunobiology | edition = 5th | publisher = Garland Publishing | year = 2001 | url = https://archive.org/details/immunobiology00char | isbn = 978-0-8153-3642-6 }}</ref><ref name="pmid8450761">{{cite journal | vauthors = Litman GW, Rast JP, Shamblott MJ, Haire RN, Hulst M, Roess W, Litman RT, Hinds-Frey KR, Zilch A, Amemiya CT | title = Phylogenetic diversification of immunoglobulin genes and the antibody repertoire | journal = Molecular Biology and Evolution | volume = 10 | issue = 1 | pages = 60–72 | date = January 1993 | pmid = 8450761 | doi = 10.1093/oxfordjournals.molbev.a040000 }}</ref> ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱯᱟᱨᱟᱴᱚᱯ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱪᱟᱹᱵᱷᱤ ᱞᱮᱠᱟ ᱴᱷᱟᱹᱠᱟᱹ ᱮᱯᱤᱴᱚᱯ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱪᱟᱹᱵᱷᱤ ᱞᱮᱠᱟᱭ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ; ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱠᱤᱱ ᱛᱚᱯᱚᱞᱚᱜ-ᱟ ᱾
ଏହି ବନ୍ଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବ‌ହାର କରି ଆଣ୍ଟିବଡ ଏକ ଅଣୁଜୀବ ବା ସଂକ୍ରମିତ ଜୀବକୋଷକୁ ଟ୍ୟାଗ କରିଦେବା ଫଳରେ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ଓ ବଞ୍ଚିରହିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଏହି ଟାରଗେଟକୁ ନିଉଟ୍ରାଲାଇଜ କରିଦିଅନ୍ତି । ଆଣ୍ଟିଜେନ ଅନୁସାରେ ଏହି ବନ୍ଧନ ଯୋଗୁ ଜୈବିକ କ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ବା ବାହ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । "Y"ର ବେସରେ ଥିବା ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟ କ୍ରିସ୍ଟାଲାଇଜେବ୍ଲ ସ୍ଥାନ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ସ‌ହିତ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିପାରେ ଓ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟେ ସଂରକ୍ଷିତ ଗ୍ଲାଇକୋସିଲାସନ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ । <ref name = "immune_glycan">{{cite journal | vauthors = Maverakis E, Kim K, Shimoda M, Gershwin ME, Patel F, Wilken R, Raychaudhuri S, Ruhaak LR, Lebrilla CB | title = Glycans in the immune system and The Altered Glycan Theory of Autoimmunity: a critical review | journal = Journal of Autoimmunity | volume = 57 | issue = 6 | pages = 1–13 | date = February 2015 | pmid = 25578468 | pmc = 4340844 | doi = 10.1016/j.jaut.2014.12.002 }}</ref> ହ୍ୟୁମୋରାଲ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ([[:en:humoral immune system|humoral immune system]]) ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି ଆଣ୍ଟିବଡି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।<ref name=Pier>{{cite book | vauthors = Pier GB, Lyczak JB, Wetzler LM | title = Immunology, Infection, and Immunity | publisher = ASM Press| year = 2004 | isbn = 978-1-55581-246-1}}</ref>




᱐᱘:᱔᱓, ᱕ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱒᱐᱒᱑ ᱧᱮᱞᱟᱹᱨᱩ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ

Each antibody binds to a specific antigen; an interaction similar to a lock and key.

ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱵᱟᱝᱢᱟ ᱮ ᱵᱤ (ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱛᱮ An antibody (Ab)), ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱤᱢᱭᱩᱱᱚᱜᱽᱞᱚᱵᱤᱱ ᱵᱟᱝᱢᱟ ᱟᱭ ᱡᱤ (ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ) immunoglobulin (Ig)),[᱑] ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱣᱟᱭ ᱟᱠᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱨᱚᱴᱤᱱ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱞᱟᱥᱢᱟ ᱡᱤᱵᱚᱠᱚᱥᱚ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱟᱨ ᱤᱢᱭᱩᱱ ᱥᱤᱥᱴᱚᱢ (immune system) ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱛᱮ ᱟᱡᱟᱨ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱵᱷᱩᱣᱟᱹᱬᱤ (viruses) ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱡᱤᱭᱟᱹᱬᱤ ᱮ ᱜᱚᱡ ᱠᱚᱣᱟ ᱾

ᱯᱟᱛᱷᱚᱡᱮᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱚᱛᱩᱞᱟᱹᱱᱤᱭᱟᱹ ᱢᱚᱞᱤᱠᱩᱞ ᱛᱮᱡ ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹᱣ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜ-ᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱯᱷᱨᱟᱜᱽᱢᱮᱱᱴ ᱟᱱᱴᱤᱡᱮᱱ ᱵᱟᱭᱤᱱᱰᱤᱝ ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱮᱵᱩᱞ (fragment antigen-binding (Fab)) ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱭ ᱾ [᱒][᱓] ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱯᱟᱨᱟᱴᱚᱯ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱪᱟᱹᱵᱷᱤ ᱞᱮᱠᱟ ᱴᱷᱟᱹᱠᱟᱹ ᱮᱯᱤᱴᱚᱯ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱪᱟᱹᱵᱷᱤ ᱞᱮᱠᱟᱭ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ; ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱠᱤᱱ ᱛᱚᱯᱚᱞᱚᱜ-ᱟ ᱾ 


ଏହି ବନ୍ଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବ‌ହାର କରି ଆଣ୍ଟିବଡ ଏକ ଅଣୁଜୀବ ବା ସଂକ୍ରମିତ ଜୀବକୋଷକୁ ଟ୍ୟାଗ କରିଦେବା ଫଳରେ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ଓ ବଞ୍ଚିରହିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଏହି ଟାରଗେଟକୁ ନିଉଟ୍ରାଲାଇଜ କରିଦିଅନ୍ତି । ଆଣ୍ଟିଜେନ ଅନୁସାରେ ଏହି ବନ୍ଧନ ଯୋଗୁ ଜୈବିକ କ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ବା ବାହ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । "Y"ର ବେସରେ ଥିବା ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟ କ୍ରିସ୍ଟାଲାଇଜେବ୍ଲ ସ୍ଥାନ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ସ‌ହିତ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିପାରେ ଓ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟେ ସଂରକ୍ଷିତ ଗ୍ଲାଇକୋସିଲାସନ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ । [᱔] ହ୍ୟୁମୋରାଲ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର (humoral immune system) ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି ଆଣ୍ଟିବଡି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।[᱕]


ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ

  1. ↑ Rhoades RA, Pflanzer RG (2002). Human Physiology (5th ed.). Thomson Learning. p. 584. ISBN 978-0-534-42174-8.
  2. ↑ Janeway, Charles (2001). Immunobiology (5th ed.). Garland Publishing. ISBN 978-0-8153-3642-6. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help)
  3. ↑ Litman GW, Rast JP, Shamblott MJ, Haire RN, Hulst M, Roess W, Litman RT, Hinds-Frey KR, Zilch A, Amemiya CT (January 1993). "Phylogenetic diversification of immunoglobulin genes and the antibody repertoire". Molecular Biology and Evolution. 10 (1): 60–72. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a040000. PMID 8450761.
  4. ↑ Maverakis E, Kim K, Shimoda M, Gershwin ME, Patel F, Wilken R, Raychaudhuri S, Ruhaak LR, Lebrilla CB (February 2015). "Glycans in the immune system and The Altered Glycan Theory of Autoimmunity: a critical review". Journal of Autoimmunity. 57 (6): 1–13. doi:10.1016/j.jaut.2014.12.002. PMC 4340844. PMID 25578468.
  5. ↑ Pier GB, Lyczak JB, Wetzler LM (2004). Immunology, Infection, and Immunity. ASM Press. ISBN 978-1-55581-246-1.
"https://sat.wikipedia.org/w/index.php?title=ᱟᱱᱴᱤᱵᱚᱰᱤ&oldid=79472" ᱠᱷᱚᱱ ᱧᱟᱢ ᱟᱹᱜᱩᱭ