ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ: ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱚᱦᱲᱟᱭᱮᱱ ᱛᱟᱞᱟᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱷᱟᱨᱟᱠ ᱠᱚ
Rameshmurmu257 (ᱨᱚᱲ | ᱮᱱᱮᱢ) ᱜᱚᱛᱟᱣᱠᱚ: ᱢᱳᱵᱟᱭᱤᱞ ᱛᱮ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ ᱢᱳᱵᱟᱭᱤᱞ ᱳᱭᱮᱵ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ Advanced mobile edit |
Rameshmurmu257 (ᱨᱚᱲ | ᱮᱱᱮᱢ) ᱜᱚᱛᱟᱣᱠᱚ: ᱢᱳᱵᱟᱭᱤᱞ ᱛᱮ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ ᱢᱳᱵᱟᱭᱤᱞ ᱳᱭᱮᱵ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ Advanced mobile edit |
||
ᱫᱷᱟᱹᱲ ᱘᱓: | ᱫᱷᱟᱹᱲ ᱘᱓: | ||
᱒᱐᱑᱘ ᱨᱮ, ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱥᱣᱟᱥᱛᱷᱭᱟ ᱥᱮᱢᱞᱮᱫ ᱫᱚ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱷᱟᱨᱟᱵ ᱦᱚᱭ ᱯᱨᱚᱫᱩᱥᱟᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{cite news |last=Dasgupta |first=Neha |date=16 May 2018 |title=With world's worst air, Indian city struggles to track pollution |url=https://ca.news.yahoo.com/worlds-worst-air-indian-city-struggles-track-pollution-132116286.html |work=Yahoo News |agency=Reuters |location=United States |access-date=16 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516183730/https://ca.news.yahoo.com/worlds-worst-air-indian-city-struggles-track-pollution-132116286.html |archive-date=16 May 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}<br/>{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Indian city struggles with 'world's worst air' |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/indian-city-struggles-with-worlds-worst-air/2018/05/16/af6d973a-58f1-11e8-9889-07bcc1327f4b_video.html |work=Washington Post |location=United States |date=16 May 2018 |access-date=16 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180704094424/https://www.washingtonpost.com/video/world/indian-city-struggles-with-worlds-worst-air/2018/05/16/af6d973a-58f1-11e8-9889-07bcc1327f4b_video.html |archive-date=4 July 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> |
᱒᱐᱑᱘ ᱨᱮ, ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱥᱣᱟᱥᱛᱷᱭᱟ ᱥᱮᱢᱞᱮᱫ ᱫᱚ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱷᱟᱨᱟᱵ ᱦᱚᱭ ᱯᱨᱚᱫᱩᱥᱟᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{cite news |last=Dasgupta |first=Neha |date=16 May 2018 |title=With world's worst air, Indian city struggles to track pollution |url=https://ca.news.yahoo.com/worlds-worst-air-indian-city-struggles-track-pollution-132116286.html |work=Yahoo News |agency=Reuters |location=United States |access-date=16 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516183730/https://ca.news.yahoo.com/worlds-worst-air-indian-city-struggles-track-pollution-132116286.html |archive-date=16 May 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}<br/>{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Indian city struggles with 'world's worst air' |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/indian-city-struggles-with-worlds-worst-air/2018/05/16/af6d973a-58f1-11e8-9889-07bcc1327f4b_video.html |work=Washington Post |location=United States |date=16 May 2018 |access-date=16 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180704094424/https://www.washingtonpost.com/video/world/indian-city-struggles-with-worlds-worst-air/2018/05/16/af6d973a-58f1-11e8-9889-07bcc1327f4b_video.html |archive-date=4 July 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> |
||
=== ᱑᱘᱕᱗ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ === |
|||
᱑᱙ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱟᱵᱟᱫᱤ ᱨᱮ, ᱗,᱐᱐᱐ ᱥᱤᱯᱟᱹᱦᱤ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱵᱮᱨᱟᱠ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱜᱮᱨᱤᱥᱚᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱘᱕᱗ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ ᱚᱠᱛᱚ, ᱱᱟᱱᱟ ᱥᱟᱦᱮᱵᱽ ᱯᱮᱥᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱒᱒ ᱢᱟᱦᱟ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱙᱐᱐ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱠᱚᱲᱟ, ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱫᱚ ᱠᱤᱞᱮᱵᱟᱸᱫᱤ ᱨᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱠᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱟᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱩᱡᱷᱟᱹᱣ ᱨᱮ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱩᱱᱤ ᱛᱷᱮᱱ ᱥᱟᱛᱛᱤ ᱪᱳᱣᱨᱟ ᱜᱷᱟᱴ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱫᱩᱜ ᱫᱚᱦᱚ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱚᱰᱟ ᱵᱟᱨᱜ ᱨᱮ ᱨᱤᱰᱤᱝ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨ ᱜᱟᱰᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱤᱞᱟᱦᱟᱵᱟᱫᱽ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱯᱟᱹᱨᱢᱤᱥᱚᱱ ᱮᱢᱟᱭᱟ ᱾<ref name="caleb_wright_historic">{{cite book | last = Wright | first = Caleb | title = Historic Incidents and Life in India | origyear = 1863 | url = https://books.google.com/?id=umULAAAAIAAJ | publisher = J. A. Brainerd | isbn = 978-1-135-72312-5 | page = 239 | year = 1863}}</ref> |
᱐᱘:᱔᱓, ᱑᱖ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱙ ᱧᱮᱞᱟᱹᱨᱩ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ | |
---|---|
ᱥᱚᱦᱚᱨ | |
ᱮᱴᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ: ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱢᱲᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ[᱑] ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱪᱮᱥᱴᱟᱨ[᱒] ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚᱢᱭᱩᱱᱤᱡᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱛᱷᱟᱱ | |
ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ | |
Coordinates: 26°27′00″N 80°19′55″E / 26.449923°N 80.331874°ECoordinates: 26°27′00″N 80°19′55″E / 26.449923°N 80.331874°E | |
ᱫᱤᱥᱚᱢ | ᱥᱤᱧᱚᱛ |
ᱯᱚᱱᱚᱛ | ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ |
ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ | ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ |
ᱦᱚᱱᱚᱛ | ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ |
ᱧᱩᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ | ᱨᱟᱡᱟ ᱠᱟᱱᱦ ᱫᱮᱣ |
ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ | |
• ᱢᱟᱭᱚᱨ | ᱯᱨᱟᱢᱤᱞᱟ ᱯᱟᱱᱰᱮ (ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱤᱭᱚ ᱡᱟᱱᱛᱟ ᱯᱟᱨᱴᱤ) |
• ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱᱟᱞ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ | ᱯᱨᱟᱫᱤᱯ ᱠᱩᱢᱟᱨ ᱢᱚᱦᱟᱱᱴᱤ, ᱤᱱᱰᱤᱭᱟᱱ ᱮᱰᱢᱤᱱᱤᱥᱴᱟᱴᱤᱵᱶ ᱥᱟᱨᱵᱤᱥ |
• ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱢᱟᱡᱤᱥᱴᱨᱮᱴ ᱟᱨ ᱠᱚᱥᱴᱚᱨ | Vijay Vishwas Pant, IAS |
• ᱤᱱᱥᱯᱮᱠᱴᱚᱨ ᱡᱮᱱᱮᱨᱟᱞ ᱳᱯᱷ ᱯᱩᱞᱤᱥ | ᱟᱞᱚᱠ ᱥᱤᱝ, ᱤᱱᱰᱤᱭᱟᱱ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱮᱨᱵᱤᱥ |
ᱮᱨᱤᱭᱟ [ᱥᱟᱹᱠᱭᱟᱹᱛ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟ] | |
• ᱥᱚᱦᱚᱨ | 403.70 ᱠᱤᱢᱤ২ (155.87 ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱭᱤᱞ) |
ᱩᱥᱩᱞ | 126 ᱢᱤᱴᱚᱨ (413 ᱯᱷᱩᱴ) |
ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱮᱨᱢᱟ | [᱓] |
• ᱥᱚᱦᱚᱨ | ᱒,᱗᱖᱗,᱓᱔᱘ |
• ᱫᱷᱟᱹᱲ ᱮᱞ | ᱑᱒ ᱟᱱᱟᱜ |
• ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ | 6900/ᱠᱤᱢᱤ2 (18000/ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱹᱭᱤᱞ) |
• ᱢᱟᱦᱟᱱᱟᱜᱟᱨ[᱔] | ᱒,᱙᱒᱐,᱔᱙᱖ |
• ᱢᱮᱴᱨᱚ ᱮᱞ | ᱑᱑ ᱟᱱᱟᱜ |
Demonym(s) | ᱠᱟᱱᱯᱩᱨᱤᱛᱮ, ᱠᱟᱱᱯᱩᱨᱤᱭᱟ |
IST (ᱭᱩᱴᱤᱥᱤ+5:30) | |
ᱯᱤᱱ ᱠᱳᱰ | 208 0xx • 209 2xx • 209 3xx • 209 4xx |
Telephone code | 0512 |
ᱜᱟᱹᱰᱤ ᱨᱤᱡᱤᱥᱴᱨᱤ | UP-78 (Kanpur Urban) UP-77 (Kanpur Rural) |
Coastline | 0 kilometres (0 mi) |
Sex ratio | 0.855 ♂/♀ |
ᱥᱮᱪᱮᱫ | 84.37% |
HDI | 0.663[᱕] |
Climate | Cwa (Köppen) |
ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ | Official District Website |
ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱡᱟᱜ ᱪᱟᱢᱲᱟ ᱟᱨ ᱞᱩᱜᱽᱲᱤ ᱤᱱᱰᱤᱥᱴᱨᱤ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱒ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱑ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱜᱩᱴ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱨᱤ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱔᱗ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱡᱮᱦᱚᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱧᱟᱢ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ (ᱥᱚᱦᱚᱨ) ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱜᱟᱝ ᱱᱟᱹᱭ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱤᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱵᱩᱞᱞᱮᱱ ᱢᱤᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱠᱚᱸᱧᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱟᱨ ᱠᱚᱢᱮᱨᱥᱤᱭᱟᱞ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱠᱟᱱᱟ, ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱱᱤᱜᱚᱢ ᱫᱚ ᱑᱘᱗᱖ ᱨᱮ ᱟᱞᱮᱠᱡᱮᱱᱰᱚᱨ ᱢᱮᱠᱨᱚᱵᱚᱨᱴ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱟ ᱞᱤᱰᱟᱨ ᱥᱤᱴᱤ ᱳᱯᱷ ᱫᱟ ᱣᱟᱨᱞᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱣᱟᱠᱚ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱪᱮᱥᱴᱟᱨ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱜᱟ ᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱱᱚᱣᱟ ᱜᱮᱞᱢᱤᱫ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱕ ᱢᱞᱤᱭᱚᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱫᱚ ᱱᱤᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱨᱴᱤᱠᱟᱞ ᱠᱚᱱᱥᱮᱱᱴᱨᱟᱥᱚᱱ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱨᱚᱫᱩᱥᱤᱛ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱣᱟᱠᱚ ᱾
ᱱᱟᱜᱟᱢ
᱑᱒᱐᱗ ᱨᱮ, ᱠᱟᱱᱦᱯᱩᱨᱤᱭᱟ ᱵᱚᱝᱥᱚ ᱤᱡ ᱨᱟᱡᱟ ᱠᱟᱱᱦ ᱫᱮᱣ ᱫᱚ ᱠᱟᱱᱦᱯᱩᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱠᱮᱜᱼᱟ, ᱟᱫᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ ᱾[᱖][᱗]
᱒᱐᱑᱘ ᱨᱮ, ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱥᱣᱟᱥᱛᱷᱭᱟ ᱥᱮᱢᱞᱮᱫ ᱫᱚ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱷᱟᱨᱟᱵ ᱦᱚᱭ ᱯᱨᱚᱫᱩᱥᱟᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾[᱘]
᱑᱘᱕᱗ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ
᱑᱙ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱟᱵᱟᱫᱤ ᱨᱮ, ᱗,᱐᱐᱐ ᱥᱤᱯᱟᱹᱦᱤ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱵᱮᱨᱟᱠ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱜᱮᱨᱤᱥᱚᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱘᱕᱗ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ ᱚᱠᱛᱚ, ᱱᱟᱱᱟ ᱥᱟᱦᱮᱵᱽ ᱯᱮᱥᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱤᱫᱨᱚᱦ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱒᱒ ᱢᱟᱦᱟ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱙᱐᱐ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱠᱚᱲᱟ, ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱫᱚ ᱠᱤᱞᱮᱵᱟᱸᱫᱤ ᱨᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱠᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱟᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱩᱡᱷᱟᱹᱣ ᱨᱮ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱩᱱᱤ ᱛᱷᱮᱱ ᱥᱟᱛᱛᱤ ᱪᱳᱣᱨᱟ ᱜᱷᱟᱴ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱫᱩᱜ ᱫᱚᱦᱚ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱚᱰᱟ ᱵᱟᱨᱜ ᱨᱮ ᱨᱤᱰᱤᱝ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨ ᱜᱟᱰᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱤᱞᱟᱦᱟᱵᱟᱫᱽ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱯᱟᱹᱨᱢᱤᱥᱚᱱ ᱮᱢᱟᱭᱟ ᱾[᱙]
- ↑ "Kanpur India - Kanpur Uttar Pradesh, Kanpur City, Kanpur Guide, Kanpur Location". Iloveindia.com. Archived from the original on 22 ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ 2012. Retrieved 19 ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ 2012.
- ↑ "Nick Name of Indian Places". Facts-about-india.com. Archived from the original on 21 ᱯᱷᱮᱵᱽᱨᱩᱣᱟᱨᱤ 2012. Retrieved 19 ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ 2012.
- ↑ "Uttar Pradesh (India): Districts, Cities, Towns and Outgrowth Wards - Population Statistics in Maps and Charts". City population.de. Archived from the original on 31 ᱢᱮ 2016. Retrieved 7 ᱡᱩᱱ 2016.
- ↑ "Uttar Pradesh (India): State, Major Agglomerations & Cities - Population Statistics in Maps and Charts". City population.de. Archived from the original on 29 ᱡᱩᱱ 2016. Retrieved 9 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2016.
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived (PDF) from the original on 19 ᱡᱩᱱ 2018. Retrieved 8 ᱢᱟᱨᱪ 2019.
{{cite web}}
: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Kanpur History - History of Kanpur City- History of Kanpur India". Journeymart.com. Archived from the original on 2 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2015. Retrieved 29 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2015.
- ↑ "Man" (PDF). Dspace.wbpublisher.gov.in. p. 479. Archived (PDF) from the original on 2 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2015. Retrieved 29 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2015.
- ↑ Dasgupta, Neha (16 ᱢᱮ 2018). "With world's worst air, Indian city struggles to track pollution". Yahoo News. United States. Reuters. Archived from the original on 16 ᱢᱮ 2018. Retrieved 16 ᱢᱮ 2018.
"Indian city struggles with 'world's worst air'". Washington Post. United States. 16 ᱢᱮ 2018. Archived from the original on 4 ᱡᱩᱞᱟᱭ 2018. Retrieved 16 ᱢᱮ 2018. - ↑ Wright, Caleb (1863) [1863]. Historic Incidents and Life in India. J. A. Brainerd. p. 239. ISBN 978-1-135-72312-5.
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- Wikipedia page with obscure country or subdivision
- Coordinates on Wikidata
- All articles with unsourced statements
- Articles with unsourced statements from April 2018
- Articles with invalid date parameter in template
- Pages using infobox settlement with unknown parameters
- CS1 maint: archived copy as title